بررسی تمهیدات دولت برای مقابله و مبارزه با احتکار محصولات فولادی
در حالی که به طور مرتب خبر کشف و ضبط کالاهای احتکار شده را در گوشه و کنار می شنویم، از نظر فعالان بازار افزایش قیمت میلگرد ذوب آهن اصفهان و سایر مبادی سبب تغییر جهت در رفتار برخی توزیع کنندگان در حوزه بازار فولاد گشته و باعث شده تا آنها به دلیل انگیزه سود جویی رو به اختفا و پنهان منمودن محصولات فولادی بیاورند.
در این میان اقدامات اخیر سازمان تعزیرات نیز سبب ایجاد جو نگرانی بر روی آهن فروشان و انبارداران گردیده است و آنها به دلیل اضطراب از نوع واکنش سازمان تعزیرات با موجودی های انبار خود و مشکلات مربوط به صدور فاکتورها تمایل دارند تا محصولات خود را با قیمت پایین و با تخفیفیات زیاد به فروش برسانند.
در عین حال دولت تمهیداتی را برای مبارزه با احتکار از ابتدای سال جاری تاکنون اندیشیده است و با اجرای سه فاز به صورت جداگانه در طول این مدت برای مقابله با احتکار تلاش نموده است. در فاز اول ابتدا ستاد مبارزه با احتکار و اختفا تشکیل گردید و سپس کالاهای وارداتی یا تولیدی که با حواله ارز 4200 تومانی تامین می گردیدند از طریق این ستاد مورد شناسایی قرار گرفتند. در طی این فاز محتکرانی که با سواستفاده از دلار رسمی اقدام به واردات کالا به داخل کشور می نمودند نیز شناسایی شدند. سپس در فاز بعدی بر مبنای فرمول شناسایی دپوی کالا 11 گروه کالایی که مشمول طرح مبارزه با احتکار و تعزیرات بودند لیست شده و منتشر گردیدند.
بر اساس این فرمول محصولات تولید شده یا ترخیص شده از گمرک بایستی در انباری نگهداری شوند که قبلا این انبار در سامانه جامع انبارها ثبت گردیده بود. در غیر اینصورت کالای انبارشده در انبارهای غیر مجاز به عنوان کالای احتکار شده کشف و ضبط شده و برای آن پرونده تعزیراتی تشکیل می گردید.
تشکیل جلسه کمیته استانی مبارزه با احتکار و اختفای استان تهران
روز گذشته در ادامه با اقدامات دولت برای مبارزه با احتکار، دومین جلسه ی کمیته استانی مبارزه با احتکار و اختفای کالاهای استان تهران تشکیل گردید. در این جلسه مقرر گردید تا وزارت صمت با همکاری اصناف و اتحادیه ها و تشکل های صنعتی شبکه توزیع مطمئنی را برای توزیع کالاهای هدف از جمله محصولات فولادی ایجاد نماید.
در این میان تعاونی ها و اصناف از نظر دولت محل مطمئنی برای توزیع محصولات فولادی به شمار می آیند؛ اما از آنجا که تعداد این تعاونی های مجاز برای توزیع محصولات فولادی در سراسر کشور به تعداد اندکی می باشد، لذا بازهم فضای رانت و مشکل عدم تعادل عرضه با تقاضا ادامه خواهد یافت. البته نبایستی فراموش نمود که وضعیت ایجاد شده در بازار فولاد و سایر بازارهای کالایی به دلیل سیاست قیمت گذاری اشتباه از سوی دولت بوده است که این امر خود سبب افزایش قیمت محصولات فولادی مانند قیمت میلگرد ذوب آهن اصفهان گردید.
در این میان برخی عوامل باعث شدند تا رفتار عرضه کنندگان در طول این چند ماه تغییر یافته و به سوی احتکار و پنهان کردن کالاها متمایل گردد. این چرخه باطل شکل گرفته در اقتصاد کشور سبب شده تا از یک سو دولت با ایجاد نرخ دستوری برای قیمت میلگرد امروز ذوب آهن اصفهان و سایر مبادی، فضای دوگانه ای را در بازار ایجاد نماید که در اصل معاملات از قیمت دلار بازار آزاد تبعیت می نمود و در نهایت سبب گردید تا با افزایش قیمت میلگرد ذوب آهن اصفهان و سایر مبادی در بازار فولاد، برخی از توزیع کنندگان اقدام به احتکار و پنهان نمودن کالاها نمایند.
تداعی ایام دهه 60 و ایام جنگ با کشف محصولات فولادی احتکار شده
از نظر برخی کارشناسان مفهومی به نام احتکار در اقتصاد وجود ندارد، بلکه آنچه در ادبیات علم اقتصاد قابل تامل می باشد مفهوم انحصار می باشد و نه احتکار. در حالی که مرتبا خبر از کشف و ضبط انبارهای دپو شده از آهن آلات و سایر کالاها را از گوشه و کنار می شنویم، فضای ایجاد شده در بازارفولاد مانند فضای دهه ۶۰ و ایام جنگ شده است. البته در این میان موضع گیری های متفاوتی چه درست و چه نادرست در برابر این رفتار توزیع کنندگان در بازارها وجود دارد.
طبق نظر برخی از منتقدین، بهترین روش برخورد با احتکار برخورد شدید با آنها بوده و الفاظی چون خائنان زمان جنگ را برای آنها به کار می برند. این در حالی است که این طرز برخورد با محتکران تندروی شدید می باشد و خاطره ایام جنگ و دهه ۶۰ و فضای امنیتی و انتظامی آن دوران را در ذهن انسان تداعی می کند.
اما در این میان برخی کارشناسان و صاحبنظران عقیده دارند که شرایط ایجاد شده در نتیجه اشتباهات مهلک در سیاست گذاری بوده است که سبب ایجاد یک چرخه معیوب در اقتصاد دولت گردیده است.
در حالی که طی چند ماهه اخیر سیاست دستوری کنترل قیمت محصولات فولادی اعم از قیمت میلگرد ذوب آهن اصفهان از سوی دولت تصویب گردیده و به اجرا گذاشته شده بود، اما در این میان همانگونه که مشاهده گردید این سیاست نه تنها سبب تعدیل قیمت ها نگردید، بلکه هر روز شاهد افزایش افسار گسیخته قیمت میلگرد ذوب آهن اصفهان بودیم. حالا مقصر اصلی که همان سیاست گذار است خود را کنار کشیده و تقصیرات را به گردن تولید کننده و بازاری می اندازد.
کسری بودجه مساله مهم دولت در ایجاد تحولات اخیر اقتصادی
در حقیقت انحصار یا همان احتکار طی چرخه ای معیوب در اقتصاد یک کشور شکل می گیرد. هنگامی که دولت نتواند میان در آمدها و هزینه های اداره کشور تعادل برقرار کند دچار کسری بودجه شده و این کسری سبب بدهی دولت به بانک مرکزی به طور غیر مستقیم خواهد گردید. با افزایش بدهی بانک ها به بانک مرکزی حجم نقدینگی در دست مردم بالا رفته و در نهایت تورم ایجاد خواهد گردید.
در اینجا بهترین راه حل برای دولت حل مشکل کسری بودجه می باشد تا با تامین آن اقتصاد را از تورم نجات دهد؛ اما در این میان دولت در حال حاضر راه اشتباه را انتخاب کرده و سرکوب بازار را در دستور کار خود قرار داداه است و سیاست کنترل قیمت محصولات فولادی اعم از قیمت میلگرد ذوب آهن اصفهان را ادامه می دهد.
در این میان همانگونه که در این مدت نیز مشاهده گردید بعد از مدتی فضای دوگانه در بازار فولاد ایجاد شد و سبب گردید تا قیمت محصولات فولادی مانند قیمت میلگرد ذوب آهن اصفهان از دو قیمت دستوری و بازار آزاد تبعیت نماید. در راستای اجرای این سیاست، بازارهای غیر رسمی شکل گرفت. در نهایت اقتصاد کنترل شده چند نرخی بوجود آمد که در آن امکان مبادله به صورت آزاد فراهم نمی باشد.
بخش خصوصی بازیچه دست محتکران و رانت خواران در بازار فولاد
در حالی که بیشترین ضربه را درچنین فضایی بخش خصوصی و صنایع پایین دستی در صنعت فولاد متحمل می شوند، احتکار یا همان انحصار رواج می یابد. با رواج انحصار انواع فساد در اقتصاد بوجود خواهد آمد و دولت برای مبارزه با فساد موجود، هزینه زیادی را صرف شناسایی و مقابله با احتکار و گرانفروشی محصولات فولادی خواهد نمود.
بعید نیست که ادامه این اقتصاد غلط ما را به همان اقتصاد کوپنی و سهمیه بندی طی دهه های گذشته برساند. همانگونه که اکنون نیز مشاهده می کنیم دولت در ادامه سیاست های اشتباه خود طی نیمه اول سال ۹۷ تاکنون مشغول اجرای فازهای چندگانه مبارزه با احتکار بوده است. این در حالی است که به جای ادامه این روش دولت بایستی فکری به حال کسری بودجه کرده تا از افزایش بیشتر قیمت میلگرد ذوب آهن اصفهان و سایر محصولات فولادی در بازار فولاد جلوگیری بنماید.