میلگرد یکی از حیاتی‌ترین اجزای سازه‌های بتنی است که مقاومت کششی بتن را افزایش می‌دهد. اما انتخاب نوع میلگرد، یکی از مهم‌ترین تصمیم‌هایی است که مهندسان و مجریان پروژه باید بگیرند.
در بازار آهن‌آلات ایران، میلگردهای A2 و A3 دو نوع پرمصرف هستند که هرکدام ویژگی‌ها، مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند.
در این مقاله، به‌صورت کامل تفاوت این دو نوع میلگرد، کاربردها، روش تشخیص و نکات مهم در خرید آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
۱. میلگرد چیست و چرا اهمیت دارد؟
بتن به‌خودی‌خود مقاومت فشاری بالایی دارد، اما در برابر نیروهای کششی ضعیف است.
اینجاست که میلگرد (Rebar) وارد عمل می‌شود. با قرار دادن میلگرد در بتن، مقاومت کلی سازه در برابر نیروهای خمشی، کششی و زلزله افزایش می‌یابد.
در ایران، میلگردها طبق استاندارد ISIRI 3132 در چهار گرید اصلی A1 تا A4 تولید می‌شوند:
- A1: نرم و بدون آج (برای خمکاری)
- A2: نیمه‌سخت با آج مارپیچ
- A3: سخت با آج جناقی
- A4: فوق‌سخت با مقاومت بالا و آج مرکب
دو گرید A2 و A3 پرمصرف‌ترین نوع در بازار ساخت‌وساز هستند.
۲. معرفی میلگرد A2
میلگرد A2 از نوع نیمه‌سخت با آج‌های مارپیچی است.
این میلگرد معمولاً در عملیات خاموت‌گذاری، آرماتوربندی سبک و بخش‌هایی از سازه که نیاز به انعطاف بیشتری دارند استفاده می‌شود.
مشخصات فنی میلگرد A2:
- نوع آج: مارپیچی (حلزونی)
- مقاومت تسلیم: حدود ۳۰۰۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع
- مقاومت کششی نهایی: حدود ۵۰۰۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع
- قابلیت جوشکاری: نسبتاً بالا (اما به‌صورت محدود)
- رفتار مکانیکی: نیمه‌سخت، قابل خمکاری تا حدودی
کاربردهای رایج:
- خاموت‌گذاری در ستون‌ها
- آرماتورهای عرضی در تیرها
- سازه‌های سبک و دیوارهای برشی کوچک
- ساختمان‌های کم‌ارتفاع
به‌دلیل خاصیت خم‌پذیری، میلگرد A2 برای محل‌هایی که نیاز به شکل‌دهی دارد بسیار مناسب است.
۳. معرفی میلگرد A3
میلگرد A3 یکی از پرکاربردترین انواع میلگرد در اسکلت بتنی است.
این نوع میلگرد دارای آج‌های جناقی (هفتی‌شکلی) است و سخت‌تر از A2 محسوب می‌شود.
به‌همین دلیل، برای بخش‌هایی از سازه که تحت بارهای زیاد یا فشار زلزله قرار دارند، استفاده می‌شود.
مشخصات فنی میلگرد A3:
- نوع آج: جناقی (هفتی‌شکل)
- مقاومت تسلیم: حدود ۴۰۰۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع
- مقاومت کششی نهایی: حدود ۶۰۰۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع
- قابلیت جوشکاری: پایین (به‌دلیل سختی بالا)
- رفتار مکانیکی: ترد و شکننده، مناسب برای مقاومت بالا
کاربردهای رایج:
- میلگردهای طولی در ستون‌ها و تیرها
- اسکلت‌های بتنی سنگین
- سازه‌های چندطبقه و برج‌ها
- مناطقی با خطر لرزه‌خیزی بالا
به‌طور خلاصه، A3 میلگردی مقاوم‌تر و تخصصی‌تر است که نباید مانند A2 بیش از حد خمکاری شود.
۴. تفاوت میلگرد A2 و A3 به‌صورت خلاصه
ویژگی |
میلگرد A2 |
میلگرد A3 |
نوع آج |
مارپیچی |
جناقی |
مقاومت تسلیم |
حدود ۳۰۰۰ |
حدود ۴۰۰۰ |
مقاومت کششی نهایی |
حدود ۵۰۰۰ |
حدود ۶۰۰۰ |
سختی |
نیمه‌سخت |
سخت |
قابلیت جوشکاری |
قابل‌قبول |
ضعیف |
قابلیت خمکاری |
بالا |
کم |
کاربرد اصلی |
خاموت و سازه سبک |
تیر، ستون، سازه سنگین |
🔹 نتیجه:
اگر پروژه‌ی شما نیاز به انعطاف دارد (مثل سازه‌های کم‌ارتفاع یا کارهای جزئی)، از A2 استفاده کنید.
اما اگر هدف، استحکام بالا و مقاومت در برابر زلزله است، A3 انتخاب بهتری است.
۵. روش تشخیص میلگرد A2 از A3
تشخیص این دو نوع میلگرد در بازار بسیار مهم است، زیرا برخی فروشندگان ممکن است نوع پایین‌تر را به‌جای نوع بالاتر بفروشند.
برای شناسایی می‌توانید از این روش‌ها استفاده کنید:
-
الگوی آج:
- A2 → آج مارپیچی (حلزونی)
- A3 → آج جناقی (زیگزاگ تیز)
-
ظاهر فیزیکی:
- میلگرد A3 براق‌تر و سخت‌تر است.
- A2 انعطاف‌پذیرتر و کمی مات‌تر است.
-
کد کارخانه:
اغلب کارخانه‌ها علائم اختصاری خاص خود را روی میلگرد درج می‌کنند که نوع آن را نشان می‌دهد. مثلاً:- کویر کاشان (A2): حرف K با عدد 2
- ذوب‌آهن اصفهان (A3): حرف Z یا علامت فولادسازی
- تست خم:
اگر میلگرد را خم کنید و بدون شکستگی به حالت اولیه برگردد، احتمالاً A2 است.
اگر در حین خم دچار ترک سطحی شود، احتمالاً A3 است.
۶. آیا می‌توان A2 را به‌جای A3 استفاده کرد؟
پاسخ کوتاه: ❌ خیر.
زیرا تفاوت مقاومت تسلیم میان این دو حدود ۳۰٪ است و استفاده نادرست می‌تواند منجر به شکست سازه شود.
برای مثال، در ستون‌ها و تیرهای اصلی، استفاده از A2 به‌جای A3 باعث کاهش ظرفیت باربری می‌شود.
به همین دلیل، نقشه‌های سازه‌ای توسط مهندس محاسب دقیقاً نوع میلگرد مورد نیاز را مشخص می‌کنند.
۷. نکات مهم در خرید میلگرد A2 و A3
هنگام خرید، این موارد را حتماً در نظر بگیرید:
- سایز و وزن استاندارد:
وزن میلگرد را با جدول اشتال تطبیق دهید. وزن غیر استاندارد نشان‌دهنده کیفیت پایین‌تر است. - استاندارد کارخانه:
فقط از برندهای معتبر خرید کنید؛ مثل ذوب‌آهن اصفهان، ظفر بناب، نیشابور و کویر کاشان. - گواهی آنالیز:
از فروشنده بخواهید گواهی آزمایشگاهی ارائه دهد که نوع میلگرد (A2 یا A3) در آن درج شده باشد. - شرایط انبارداری:
میلگردهای زنگ‌زده یا با خوردگی سطحی نباید در پروژه استفاده شوند، چون چسبندگی‌شان با بتن کاهش می‌یابد.
۸. آینده میلگرد در بازار ایران
در سال‌های اخیر، میلگردهای نوین با آلیاژهای مقاوم‌تر در کارخانه‌های داخلی تولید می‌شوند.
برخی شرکت‌ها حتی میلگردهای A4 با مقاومت بالای ۶۵۰۰ کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع را عرضه کرده‌اند.
با افزایش پروژه‌های عمرانی و صنعتی‌سازی ساختمان‌ها، تقاضا برای میلگردهای باکیفیت و دارای گواهی استاندارد روزبه‌روز بیشتر خواهد شد.
جمع‌بندی نهایی
میلگرد A2 و A3 هرکدام جایگاه خاص خود را در ساخت‌وساز دارند.
✅ A2 برای بخش‌های فرعی و قابل‌انعطاف، مثل خاموت‌ها
✅ A3 برای بخش‌های اصلی سازه و اعضای تحت بار
انتخاب اشتباه بین این دو می‌تواند ایمنی سازه را به خطر بیندازد.
بنابراین همیشه پیش از خرید، نوع میلگرد مورد نیاز را طبق نقشه مهندس سازه انتخاب کرده و از اصالت کالا مطمئن شوید.